TÜRK VATANDAŞLIK BAŞVURUSUNUN REDDİNE KARŞI

İPTAL DAVASI VE İTİRAZ YOLU

Türk Vatandaşlık Başvurusunun Reddine Karşı İptal davası ve itiraz yolu vatandaşlık başvurusu olumsuz sonuçlanan yabancı kimselerin başvurabileceği hukuki çarelerdir. Her ne kadar vatandaşlık değerlendirme sürecinde idarenin takdir hakkı olsa da bu takdir hakkı hukuka uygun olarak kullanılmalıdır.  Ancak uygulamada Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğünün takdir hakkı sınırları içerisinde kalmayarak haksız bir şekilde vatandaşlık başvurularını ret ettiği görülmektedir.

Bu gibi durumlarda vatandaşlık başvurusu reddine karşı iptal davası açma hakkı bulunduğu gibi idareye karşı itiraz yoluna da başvurulabilmektedir. Bu nedenle Vatandaşlık başvurusu reddedilen bir kimse, ret işleminin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa idareye karşı iptal davası açması veyahut itiraz yoluna başvurması gerekmektedir.

Peki vatandaşlık başvurusunun reddine karşı itiraz yoluna başvuru ve iptal davası süreci nasıl işlemektedir. Buna yönelik bilgileri bu yazımızda bulabilirsiniz.

1. Türk Vatandaşlığı Başvurusu ve Başvurunun Değerlendirilmesi

Türk vatandaşlığı başvurusu, Yurt dışında dış temsilciliklere yapılırken yurt içinde ise valiliklere bağlı il nüfus müdürlüklerine yapılır. Başvuru için kanunda aranan koşullar sağlanmalı ve bunlara ilişkin belgeler eksiksiz olarak teslim edilmelidir. Yabancı adına vekil başvuru yapacaksa Avukata özel vekaletname verilmesi gerekmektedir.

Valilikçe yapılan ön değerlendirmede  herhangi bir noksanlık bulunmazsa  vatandaşlık başvuru dosyası arşiv taraması için Emniyet Genel Müdürlüğüne gönderilir . Emniyet Genel Müdürlüğünce  yapılan arşiv taraması vatandaşlık başvuru dosyasına eklenerek İçişleri Bakanlığına gönderilir.

İçişleri Bakanlığı  nezdinde vatandaşlık başvurularını incelemek adına Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde bir komisyon kurulmuştur. Komisyonca dosyadaki tüm bilgi ve belgeler değerlendirilir. Değerlendirmeden sonra  başvurucuyla mülakat gerçekleştirir. Komisyon eldeki tüm bilgi ve belgelerle başvurucunun komisyon üzerinde bıraktığı izlenim de dikkate alınarak son kararı verir. Komisyondan ret kararı alan yabancı  bu karara karşı itiraz ve dava yoluna gidebilir. Fakat red kararının hangi sebeplerle verildiği dikkate alınarak dava ve itiraz süreci yürütülmelidir.

2. Türk Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Sebepleri

Türk vatandaşlık başvurusunun reddi sebepleri, başvurunun türüne göre farklı olabilmektedir. Vatandaşlık başvurusu hangi tür kapsamında yapılmışsa kanunun aradığı şartların karşılanması gerekmektedir. Ayrıca vatandaşlık başvurusu  kimi zaman sürecin  iyi bir şekilde takip edilmemesi veya istenilen belgelerin doğru ve eksiksiz bir şekilde hazırlanmamasından kaynaklı reddedilebilmektedir.

Aşağıda Türk vatandaşlığının başvuru türüne göre aranan şartların ne olduğu ve hangi durumlarda red kararı verilebileceği açıklanmıştır.

A. 5 Yıl İkamet Şartıyla Türk Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Nedenleri

5 yıl ikamet şartıyla Türk Vatandaşlığına Başvuru yolu Kanunun 11. maddesinin b fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre yabancının başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmesi gerekmektedir. Burada dikkate edilmesi gereken husus söz konusu sürenin kesintisiz olması ve başvurucunun bu süre zarfında Türkiye’de ikamet etmesi gerekmektedir. 5 yıl ikamet yoluyla vatandaşlık başvurusunda genel olarak sürenin kesintiye uğramasından veya bu süre zarfında ikamet şartına uyulmamasından dolayı başvurular işleme alınmamaktadır. Ancak kanuna göre yabancılar 5 yıllık ikamet süresi zarfında toplam 12 aya kadar  yurt dışında bulunması İkamette kesinti sayılmayacaktır. Bu nedenle 5 yıllık ikamet süresi içerisinde 12 ayı aşmayacak şekilde yurt dışına çıkılması başvurunun reddedilmesine sebebiyet vermeyecektir.

5 Yıllık İkamet Şartıyla Türk Vatandaşlığının Başvurusunda Hangi İkamet Türleri Dikkate Alınır?

5 yıllık İkamet Şartıyla Türk Vatandaşlığı başvurusunda, uzun dönem ikamet izni, taşınmaz üzerinden alınan ikamet izni, aile ikamet izni, çalışma izni ve öğrenci ikamet izninde geçirilen süreler 5 yıllık sürenin hesaplanmasında dikkate alınır. Ancak  daha önceden Türkiye’de öğrenci olan başvurucunun öğrenci ikamet izninde geçirdiği süreler dikkate alınırken başvuru sırasında bu ikamet türünde olmaması gerekmektedir. Bu ikamet izinleri dışında Uluslararası Koruma kapsamında ve Geçici Koruma statüsünde Türkiye’de ikamet eden mültecilerin Türkiye’ de geçirmiş olduğu süreler, 5 yıllık ikamet şartıyla Türk Vatandaşlığının başvurusunda dikkate alınmaz. Bu kimseler bu yolla Türk vatandaşlığına başvuru yapamazlar.

B. İstisnai Yolla Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Nedenleri

İstisnai Yolla Vatandaşlık Başvuru yolu Türk Vatandaşlığı Kanununun 12’nci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre yabancılar Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak kaydıyla, genel olarak Türk vatandaşlığının kazanılmasında aranılan diğer şartlara bakılmaksızın Cumhurbaşkanın kararıyla Türk vatandaşlığını kazanabilirler. Kanunun 12. Maddesinde aranan şartları karşılamayan yabancıların istisnai vatandaşlık başvuruları reddedilir. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 12. maddesi uyarınca aranan şartlar şu şekilde sıralanabilir.

• Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
• Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
• Göçmen olarak kabul edilen kişiler.

Ancak yukarıdaki şartları taşımayan kimselerin veyahut bu şartları taşısa bile Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunan kimselerin talepleri Bakanlıkça reddedilir.

C. İkamet Şartı Olmaksızın Yeniden Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Nedenleri

İkamet Şartı Olmaksızın Yeniden Vatandaşlık Başvuru yolu 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 13. Maddesinde  düzenlenmiştir. Aşağıda belirtilen kişiler Türk vatandaşlığını ikamet şartı olmaksızın yeniden kazanabilir.

• Türk Vatandaşlığını Çıkma İzni alarak kaybedenler,
• Türk vatandaşlığını Ana veya Babalarından dolayı kaybeden kişilerden, reşit olmalarından itibaren 3 yıl geçmesine rağmen Türk vatandaşlığını kazanmak için başvuruda bulunmayanlar.

Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 13. Maddesinde aranan şartları taşımadan başvuruda bulunan yabancıların, vatandaşlık başvurusu reddedilir. Bunun yanında maddede aranan şartları taşımayan kimselerin veyahut bu şartları taşısa bile Millî Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunan kimselerin talepleri Bakanlıkça reddedilir.

D. İkamet Şartına Bağlı Olarak Yeniden Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Nedenleri

İkamet Şartına Bağlı Olarak Yeniden Vatandaşlık Başvuru yolu  5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 14. Maddesinde düzenlenmiştir. Aşağıda belirtilen durumlardaki kişiler Türk vatandaşlığını ikamet şartına bağlı olarak yeniden kazanabilme imkanına sahiptir.

• Türk vatandaşlığını TVK 29.Maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı kararıyla kaybedenler 3 yıl boyunca Türkiye’de ikamet ettikten sonra Cumhurbaşkanı kararıyla tekrardan Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
• Türk vatandaşlığını Anne ve Babaya bağlı olarak seçme hakkı ile kaybedenler, Türkiye’de 3 yıl boyunca ikamet etmek şartıyla İçişleri Bakanlığı’nın kararıyla, Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilir.

Maddede belirtilen kişilerden olmadığı halde başvuruda bulunan kişilerin, vatandaşlık başvurusu genel olarak reddedilir. Ayrıca belirtilen şartların karşılanması halinde bile şahıs Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil ediyorsa  başvurusu yine reddedilir.

E. Evlenme Yoluyla Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Nedenleri

Evlenme Yoluyla Vatandaşlık Başvuru yolu 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 16. Maddesinde düzenlenmiştir. Maddede belirtilen şartların karşılanmaması vatandaşlık başvurusunun reddi sebebidir. Bu şartları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Bir Türk vatandaşı ile evli olunması. Söz konusu evliliğin devam ediyor olması ve 3 yıldan fazla olması gerekmektedir.
• Evlilik birliğinin mevcut olması gerekmektedir.
• Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmaması gerekmektedir.

Maddede belirtilen şartlar dışında, başvurucunun Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil eden bir duruma sahip olmaması gerekmektedir. Aksi takdirde Evlenme yoluyla vatandaşlık başvurusunun reddi sebebi olarak kabul edilmektedir.

F. Evlat Edinilme Yoluyla Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Nedenleri

Evlat Edinilme Yoluyla Vatandaşlık Başvuru yolu 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 17. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, Millî Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.

Dolayısıyla, evlatlığın ergin olmaması gerekmektedir. Ayrıca evlatlığın Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından herhangi bir engel teşkil etmemesi gerekmektedir. Aksi durumda vatandaşlık başvurusu reddedilir.

G. Türk Vatandaşlığının Yatırım Yolu İle Kazanılmasının Reddi Nedenleri

Türk Vatandaşlığının Yatırım Yolu İle Kazanılmasının Başvuru yolu Türk Vatandaşlığı uygulama yönetmeliği 20. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna aşağıda yer alan yatırımları yaptığı tespit edilen kimseler Türk vatandaşlığına alınırlar.

• En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirmek
• En az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında taşınmazı satın alıp tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koydurmak
• En az 50 kişilik istihdam oluşturmak,
• En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında mevduatı Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırıp üç yıl tutacağına dair taahhütte bulunmak
• En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında Devlet borçlanma araçlarını satın alıp üç yıl tutacağına dair taahhütte bulunmak,

Bu yatırım şartları sağlamayan kimseler ve başvurucunun Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil eden bir duruma sahip olmaması gerekmektedir. Aksi takdirde Yatırım yoluyla vatandaşlık başvurusunun reddi sebebi olarak kabul edilmektedir.

3. Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından Engel Bir Halin Bulunması Nedeniyle Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Ne Demektir? 

Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda düzenlenen yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılması yollarının tümünde “Millî Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel teşkil eden bir hâli bulunmama” şartı aranmıştır. Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel bir halin bulunması nedeniyle vatandaşlık başvurusunun reddi, başvurucunun Türk devletinin genel güvenliğine veya siyasî çıkarlarına aykırı bir duruma sahip olduğunu ifade eder.

Devletin hükümranlık ve egemenlik hakkı gibi gerekçelerle yabancıların vatandaşlığı kazanma taleplerinin Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel bir halin bulunması nedeniyle Türk Vatandaşlığı başvurusunun reddedilmesi son zamanlarda Türkiye’de çok sık rastlanılan bir durum haline gelmiştir. Ancak Hukuk devleti ilkesi kapsamında Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel bir halin bulunması nedeninin somut dayanaklara dayanması ve  ortaya konulması gerekmektedir.

Anayasa    Mahkemesinin 13/09/2000 Tarihli kararında “İdareye  keyfi  uygulamalara  yol  açabilecek  çok  geniş  takdir  yetkisi  verilmesi  Anayasa’nın 7. maddesine aykırılık  oluşturur.”  diyerek, idarenin  keyfiliğe varabilecek   kararlarının   önüne   geçilmesi   için   yasa  ile  sınır  çizilmesi   gerektiğini   belirtmiştir.

Yine Danıştay 8. Dairesi 15/01/2010 Tarihli kararında; ” Hukuk  devleti   ilkesinin   bir  gereği  olarak, idareler  bireysel  ya  da  düzenleyici  işlemler  tesis  ederken  sınırsız bir  takdir yetkisine  sahip olmayıp,  bu takdir  yetkisini  hukuka, kamu  yararına  ve  hizmet  gereklerine  uygun olarak kullanmalıdırlar. Bu işlemlerin hukuka uygunluklarının yargı mercileri tarafından denetlenmesi  sırasında ise, idareyi işlem yapmaya iten sebep de irdelenecek ve takdir yetkisinin belirtilen sınırlar içinde kullanılıp kullanılmadığı re’sen göz önünde bulundurulacaktır. Bu itibarla, idare  hukukunda  işlemlerin  objektif  bir  sebebe  dayanacağı  kuşkusuzdur …“

Yukarıda yer alan Mahkeme kararlarıyla beraber Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni bakımından engel bir halin bulunması kriteri değerlendirildiğinde, Nüfus ve Vatandaşlık Genel müdürlüğünün somut gerekçelere dayanmadan verdiği Türk vatandaşlığın reddi kararları hukuka aykırı olacaktır. Bu nedenle hiç bir somut gerekçeye dayanmayarak Milli Güvenlik ve Kamu Düzenine engel olduğu gerekçesiyle başvurusu red edilen yabancılar, bu konuda uzman bir Avukatın hukuki yardımıyla iptal davası açarak vatandaşlık red işlemini ortadan kaldırabilirler.

4. Vatandaşlık Başvurusunun Reddine Karşı İtiraz Yolu

Vatandaşlık başvurusunun reddine karşı itiraz yolu vatandaşlık başvurusu red edilen  yabancının başvurabileceği  hukuki çarelerden biridir. Buna göre İtiraz yapılacak mercii İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüdür. Müdürlüğe karşı yapılacak itirazın süresi red kararının tebliğinden itibaren 60 gündür. 

Vatandaşlık başvurusunun reddine karşı yapılan itirazlarda müdürlüğün inceleme süresi ise 30 gündür. İtiraz yoluna yapılan başvuru ile 60 günlük iptal davası açma süresi durmaktadır. Vatandaşlık reddi kararına karşı başvurulan itiraz yolunda Genel Müdürlük şu şekillerde hareket edilebilir:

• Müdürlük 30 gün içinde yapılan itirazı haklı bulabilir ve yeni bir işlem tesis edebilir. Bu şekilde olumlu cevap vererek mevcut mağduriyet sonlandırılabilir.
• İtiraz yolunda müdürlük 30 gün içerisinde hiç cevap vermeyebilir. Bu halde başvuru zımmen reddedilmiş sayılır. Bu durumda idareye karşı 30. Günün bitmesiyle iptal davası açılabilir.
• Müdürlükçe cevap verilse bile eğer cevap net değilse veya belirsiz açıklamalar içeriyorsa kesin cevap beklenebilir. Kesin cevap bekleme süresi 4 aydır ve itiraz yoluna başvuru anından itibaren başlamaktadır.
• Yine müdürlükçe 30 gün içinde olumsuz cevap verilebilir. Bu şekilde yapılan itiraz başvurusu da reddedilebilir. Bu durumda müdürlükçe verilen olumsuz cevaba karşı 60 gün içinde idari yargıda iptal davası açılabilmektedir.

5. Vatandaşlık Başvurusunun Reddine Karşı İptal Davası

Vatandaşlık başvurusu reddi kararına karşı itiraz yoluna başvurulmadan doğrudan doğruya idari yargıda iptal davası da açılabilmektedir. İptal davasıyla vatandaşlık başvurusunun reddi işlemi iptal edilebilmektedir. Bu şekilde ülkemizde vatandaşlık başvurusu yapan yabancıların mağduriyet yaşamasının önüne geçilmekte ve hukuk devleti ilkesinin pekişmesi sağlanmaktadır.

6. Vatandaşlık Başvurusunun Reddine Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme Neresidir?

Vatandaşlık Başvurusunun reddi kararına karşı iptal davasında görevli mahkeme; genel yetkili mahkeme olan idare mahkemeleridir.  Yetkili mahkeme ise vatandaşlık başvurusunun reddine karar veren idarenin bulunduğu yerdir. Vatandaşlık başvurusunu reddeden kurum İçişleri Bakanlığı olduğundan dolayı yetkili mahkemeler Ankara İdare Mahkemeleridir.

7. Vatandaşlık Başvurusunun Reddine Karşı İptal Davası Ne Kadar Sürede Açılmalıdır?

Vatandaşlık başvurusunun reddine karşı iptal davası 60 gün içerisinde açılması gerekmektedir. 60 günlük sürenin başlangıcı vatandaşlık başvurusunun reddine ilişkin kararın başvurucuya tebliğini izleyen günden itibaren başlar.

Vatandaşlık başvurusunun reddine karşı yabancı tarafından başvurulabilecek yollar idareye karşı itiraz yolu ve iptal davasıdır. Bu yollara ilişkin yasal düzenlemeler sürekli değişmekte ve sıkı takip edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle profesyonel hukuki yardım alınması başvurucuların yararına olacaktır.

8. Sıkça Sorulan Sorular

1. Türk Vatandaşlığını Kazanma Başvurusu Yapmak İstiyorum. Nereye Başvurmam Gerekiyor?

Türk Vatandaşlığının kazanılmasında başvurular yurt içinde yerleşim yerinin bulunduğu valiliğe (il nüfus ve vatandaşlık müdürlüğü), yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya Avukata verilen özel vekâletname ile yapılır. Posta ile yapılan müracaatlar kabul edilmez.

2. Türk Vatandaşlığını kazanma/ Türk Vatandaşlığından çıkma izni başvurusu hakkında detaylı bilgiye nereden ulaşabilirim?

Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü web sitesinde yer alan “Vatandaşlık Hizmetleri” başlığı altından durumunuza uygun vatandaşlık kazanma türleri, gerekli belgeler, başvuru formları ile dikkat edilmesi gereken hususlara ulaşabilirsiniz. Müdürlüğün linki;

https://www.nvi.gov.tr/vatandaslik-hizmetleri

3. Vatandaşlık Başvuru No nedir? Ne işe yarar?

Başvuru No, vatandaşlık başvurusunda bulunan kişinin, vatandaşlık işleminin durumunu doğum tarihi ile birlikte https://www.nvi.gov.tr adresindeki  “12345 – 12345” şeklindeki rastgele oluşturulmuş rakamlardır.

4. Türk Vatandaşlığını kazanma başvurum reddedilmiştir. Yeniden müracaat edebilir miyim?

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununda aranılan şartları taşımanız halinde ikamet ettiğiniz yer valiliğine müracaat etmeniz halinde vatandaşlık durumunuzun yeniden değerlendirilmesi mümkündür.

5. Vatandaşlık ret Kararına karşı iptal davası açılabilir mi?

Evet, 60 gün içerisinde iptal davası açabilir.

6. Vatandaşlık ret Kararına karşı iptal davası hangi mahkemede açılır?

Ankara İdare Mahkemelerinde

7. Vatandaşlık ret Kararına karşı iptal davası kaç gün içinde açılması gerekir ?

Ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde açılması gerekmektedir.

 

Saygılarımızla;

Avukat Muhammed Fırat SELÇUK

Avukat Veysi AKÇAY

Selcuk Law Firm & Hukuk- Danışmanlık

Not: Makalemizde yapılan izahlar, ilgili kanunlar çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alarak hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için tıklayınız.