Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Koruma Başvurusu

Uluslararası koruma başvurusu, vatandaşlık bağı ile bağlı olduğu veya yaşadığı ülkede; Irki, Dini, Siyasi ya da ekonomik nedenlerle zulme uğrama tehlikesine karşı Türkiye Cumhuriyetinden koruma talep edilmesidir. Türkiye Cumhuriyeti de bulunduğu coğrafyadan dolayı ülkelerinde zulme uğramış birçok insanın Uluslararası Koruma talep ettiği bir ülke konumundadır.

Uluslararası koruma kanunda Dört farklı türde düzenlemiştir.

1.Mülteci Statüsü: Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar sebebiyle Türkiye Cumhuriyetine sığınan yabancılara verilen bir Uluslararası Koruma türüdür.   

2.Şartlı Mülteci: Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle Türkiye Cumhuriyetine sığınan yabancılara verilen bir Uluslararası Koruma türüdür.   

3.İkincil Koruma: İkincil koruma statüsü, Mülteci veya Şartlı Mülteci olarak nitelendirilmeyen yabancıya yada vatansız kimselere verilen bir Uluslararası Koruma türüdür.

4.Geçici Koruma: Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırlarına gelen veya Türkiye Cumhuriyeti sınırlarını geçen yabancılara verilen bir Uluslararası Koruma türüdür.
(İlgili yazımız için lütfen tıklayınız.)

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU USULÜ

Uluslararası koruma başvuru usulü gereğince başvurular Valiliklere bizzat yapılır. Başvuruların ülke içinde veya sınır kapılarında kolluk birimlerine yapılması hâlinde, bu başvurular derhâl valiliğe bildirilir. Her yabancı veya vatansız kişi kendi adına başvuru yapabilir. Başvuru sahibi, başvuruları aynı gerekçeye dayanan ve kendisiyle birlikte gelen aile üyeleri adına başvuru yapabilir. Bu durumda, ergin aile üyelerinin, kendi adlarına başvuruda bulunulmasına yönelik muvafakati alınır. 

Makul bir süre içinde valiliklere kendiliğinden uluslararası koruma başvurusunda bulunanlar hakkında; yasa dışı girişlerinin veya kalışlarının geçerli nedenlerini açıklamak kaydıyla haklarında cezai işlem yapılmaz.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSUNUN KAYDEDİLMESİ:

Uluslararası koruma başvuruları valiliklerce kaydedilir. 

1. Başvuru sahibi kayıt esnasında kimlik bilgilerini doğru olarak bildirmek ve varsa kimliğini ispatlayacak belge ve seyahat dokümanlarını yetkili makamlara teslim etmekle yükümlüdür.
2. Kayıt esnasında başvuru sahibinin kimliğine ilişkin belge olmaması hâlinde, kimlik tespitinde kişisel verilerinin karşılaştırılmasından ve yapılan araştırmalardan elde edilen bilgiler kullanılır. Kimlik tespit araştırmaları sonucunda da kimliğine dair bilgi elde edilememesi hâlinde, başvuranın beyanı esas alınır. 
3. Kayıt esnasında; başvuru sahibinin menşe veya ikamet ülkesini terk etme sebepleri, ülkesini terk ettikten sonra başından geçen ve başvuru yapmasına neden olan olaylar, Türkiye’ye giriş şekli, kullandığı yol güzergâhları ve vasıta bilgileri, daha önceden başka bir ülkede uluslararası korumaya başvurmuş veya korumadan yararlanmışsa, bu başvuru veya korumaya ilişkin bilgi ve belgeleri alınır. 
4. Mülakat zamanı ve yeri kayıt esnasında bildirilir. 
5. Kamu sağlığını tehlikeye düşürebileceği değerlendirilen başvuru sahibi sağlık kontrolünden geçirilir.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSUNDA BULUNAN YABANCI HAKKINDA İDARİ GÖZETİM KARARI ALINMASI:

Uluslararası Koruma başvurusunda bulunan yabancı hakkında İdari Gözetim kararı alınması istisnai bir işlemdir. Başvuru sahibi sadece aşağıdaki hâllerde: 

1. Kimlik veya vatandaşlık bilgilerinin doğruluğuyla ilgili ciddi şüphe varsa, bu bilgilerinin tespiti amacıyla 
2. Sınır kapılarında usulüne aykırı surette ülkeye girmekten alıkonulması amacıyla 
3. İdari gözetim altına alınmaması durumunda başvurusuna temel oluşturan unsurların belirlenemeyecek olması hâlinde 
4. Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehlike oluşturması hâlinde idari gözetim altına alınabilir.

Başvuru sahibinin idari gözetim süresi otuz günü geçemez. İdari gözetim altına alınan kişilerin işlemleri en kısa sürede tamamlanır. İdari gözetim, şartları ortadan kalktığı takdirde derhâl sonlandırılır.

İdari gözetim kararı, idari gözetim altına alınma gerekçelerini ve gözetimin süresini içerecek şekilde idari gözetim altına alınan kişiye veya Avukatına yazılı olarak tebliğ edilir. Avukatı, idari gözetime karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. Ancak idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla Avukatı vasıtasıyla yeniden sulh ceza hâkimine başvurabilir.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSUNUN REDDİLME DURUMU

Başvuru sahibinin, daha önceden mülteci olarak tanındığı ve hâlen bu korumadan yararlanma imkânının olduğu veya korumadan hâlen faydalanabileceği bir ülkeden geldiğinin ortaya çıkması durumunda, uluslararası koruma başvurusunun ret edilme durumu söz konusu olur. Ve ilk iltica ülkesine gönderilmesi için işlemler başlatılır. Ancak geri gönderme işlemi gerçekleşinceye kadar Türkiye’de kalışına izin verilir. Bu durum ilgiliye tebliğ edilir. İlgilinin, ilk iltica ülkesi olarak nitelenen ülke tarafından kabul edilmemesi hâlinde, Türkiye’de yapılan uluslararası koruma başvurusuna ilişkin işlemlere devam ettirilir.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSUNDA MÜLAKAT SÜRECİ

Uluslararası koruma başvurusunda mülakat süreci, başvuru sahibinin talebinin etkin bir şekilde değerlendirilebilmesi için başvuru sahibiyle kayıt tarihinden itibaren otuz gün içinde mülakat yapılır. Mülakatta kişiye kendisini en iyi şekilde ifade etme imkânı tanınır. Başvuru sahibinin talebi üzerine, Avukatı gözlemci olarak mülakata katılabilir.  Başvuru sahibi, yetkililerle iş birliği yapmak ve uluslararası koruma başvurusunu destekleyecek tüm bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür. Mülakatın gerçekleştirilememesi hâlinde, yeni mülakat tarihi belirlenir ve ilgili kişiye tebliğ edilir. Mülakat tarihleri arasında en az on gün bulunur.

HIZLANDIRILMIŞ DEĞERLENDİRME:

Aşağıda sayılan hallerde başvuru sahibinin müracaatı hızlandırılmış bir şekilde değerlendirilir.

1. Başvuru sırasında gerekçelerini sunarken, uluslararası korumayı gerektirecek konulara hiç değinmemiş olması, 
2. Sahte belge ya da yanıltıcı bilgi ve belge kullanarak veya kararı olumsuz etkileyebilecek bilgi ve belgeleri sunmayarak yetkilileri yanlış yönlendirmesi,
3. Kimliğinin ya da uyruğunun tespit edilmesini güçleştirmek amacıyla kimlik ya da seyahat belgelerini kötü niyetle imha etmesi veya elden çıkarması,
4. Sınır dışı edilmek üzere idari gözetim altında olması, 
5. Sadece, Türkiye’den gönderilmesine yol açacak bir kararın uygulanmasını erteletmek ya da engellemek amacıyla başvuruda bulunması, 
6. Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehlike oluşturması ya da bu nedenlerle Türkiye’den daha önce sınır dışı edilmiş olması, 
7. Başvurusunun geri çekilmiş sayılmasından sonra yeniden başvuruda bulunması hâllerinde, başvurusu yukarıda da ifade edildiği gibi hızlandırılmış olarak değerlendirilir.

Sonra bu kişilerle başvurudan en geç üç gün sonra mülakat yapılır; Mülakattan en geç beş gün sonra başvuru sonuçlandırılır. 

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSU SONUCUNDA VERİLEN KARAR:

Uluslararası koruma başvurusu sonucunda verilenen karar, en geç kayıt tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Genel Müdürlükçe başvuran kimseye tebliğ edilir. Kararın bu süre içerisinde verilememesi hâlinde başvuru sahibi bilgilendirilir.  Başvuru hakkında karar verilirken menşe veya önceki ikamet ülkesinin mevcut genel şartları ve başvuru sahibinin kişisel şartları göz önünde bulundurulur. Başvuru sahibine, zulüm veya ciddi zarar görme tehdidine karşı vatandaşı olduğu ülke veya önceki ikamet ülkesinin belirli bir bölgesinde koruma sağlanabiliyorsa ve başvuru sahibi, ülkenin o bölgesine güvenli bir şekilde seyahat edebilecek ve yerleşebilecek durumdaysa, başvuru sahibinin uluslararası korumaya muhtaç olmadığına karar verilebilir.  Karar, ilgiliye veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Olumsuz kararın tebliğinde, kararın maddi gerekçeleri ve hukuki dayanakları da belirtilir. 

ULUSLARARASI KORUMA KARARLARINA KARŞI KANUN YOLU:

Uluslararası koruma taleplerinin karar bağlanmasından sonra, başvuru sahibi bir kısım kararlara karşı idari başvuru yoluyla itiraz edebilecekken bir kısım uluslararası koruma kararlarına karşı kanun yoluna başvurabilecektir. Buna göre aşağıda sayılan;

1. Başvuru sahibinin idari gözetim altına alınmasına ilişkin kararlar,
2. Başvurunun kabul edilemez olduğu yönündeki kararlar,
3. Hızlandırışmış değerlendirme sonucunda verilen kararlara karşı yargı yoluna müracaat edilebilecektir.

Başvurunun kabul edilemez olduğu yönündeki kararlara ve hızlandırılmış değerlendirme sonucunda verilen kararlara karşı kararın tebliğinden itibaren 15 gün diğer idari işlem ve kararlara karşı kararın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde yetkili İdare Mahkemesinde dava açılabilir. Başvurunun kabul edilemez olduğu yönündeki kararlara ve hızlandırılmış değerlendirme sonucunda verilen kararlara karşı açılan davalarda Mahkeme 15 gün içinde karar verir. Mahkemenin vereceği bu karar kesindir.

Diğer kararlara karşı başvuru sahibi veya Avukatı uluslararası koruma değerlendirme komisyonuna idari itiraz başvurusunda bulunabilir.

ULUSLARARASI KORUMADAN YARARLANAN YABANCILARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ:

Şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü sahibi kişilere, kamu düzeni veya kamu güvenliği nedeniyle belirli bir ilde ikamet etme yükümlülüğü getirilebilir. Uluslararası korumadan yararlanan yabancıların hak ve yükümlülükleri özetle aşağıdaki gibi sıralanabilir.

1. Başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişi ve aile üyeleri, eğitim hizmetlerinden faydalanır.

2. Uluslararası koruma statüsü altında kimselerden ihtiyaç sahipleri, sosyal yardım ve hizmetlerden de yararlanabilir.

3. Başvuru sahibi veya şartlı mülteci, uluslararası koruma başvurusu tarihinden altı ay sonra çalışma izni almak için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına başvurabilir.

4. Mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi kişiler, statü almasından itibaren bağımlı veya bağımsız olarak çalışabilir. Bu kişilere verilecek kimlik belgesi, çalışma izni yerine de geçer ve bu durum kimlik belgesine yazılır.

5. Mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi kişilerin, mesleklerini icra ederken tarım, sanayi veya hizmet sektörleri ile belirli bir meslek, iş kolu veya mülki ve coğrafi alan itibarıyla haklarında sınırlandırma kararı alınabilir. Ancak Türkiye’de üç yıldır ikamet eden, Türk vatandaşı ile evli olanlar ile Türk vatandaşı çocuğu olanlar bu sınırlama kapsamına dahil değildir. 

Uluslararası Koruma Başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişilerin yükümlülüklerine gelince onları da şu şekilde özetleye biliriz;

1. Çalışma durumuna ait güncel bilgileri otuz gün içinde bildirmek.
2. Gelirlerini, taşınır ve taşınmazlarını otuz gün içinde bildirmek.
3. Adres, kimlik ve medeni hâl değişikliklerini yirmi iş günü içinde bildirmek.
4. Kendisine sağlanan hizmet, yardım ve diğer imkânlardan haksız olarak yararlandığının tespit edilmesi hâlinde, bedellerini tamamen veya kısmen geri ödemek.

ULUSLARARASI KORUMA STATÜSÜNÜN SONA ERMESİ VE İPTALİ:

Uluslararası Koruma Statüsünün sona ermesi ve iptal edilmesi, aşağıdaki durumların varlığı halinde gerçekleşir.

1. Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteğiyle tekrar yararlanırsa, 
2. Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle tekrar kazanırsa, 
3. Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatandaşlığını kazandığı ülkenin korumasından yararlanıyorsa, 
4. Terk ettiği veya zulüm korkusuyla dışında bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar dönmüşse, 
5. Statü verilmesini sağlayan koşullar ortadan kalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanabilecekse, 
6. Vatansız olupta, statü verilmesine yol açan koşullar ortadan kalktığı için önceden yaşadığı ikamet ülkesine dönebilecekse, 

Başvuru sahibi kişilerin Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Koruma Statüsü de sona erecektir.

Saygılarımla;
Avukat Muhammed Fırat Selçuk
Selcuk Law Firm & Hukuk- Danışmanlık

NOT: Makalemizde yapılan izahlar, ilgili Kanunlar çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alarak hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için tıklayınız!