TANIMA VE TENFİZ NEDİR?

Tanıma ve tenfiz davası, yabancı mahkeme kararlarının Türk hukuk sistemince tanınması ve uygulanmasını sağlayan dava türüdür. Bu işlemler, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ile düzenlenmiştir. Tanıma ve tenfiz işlemleri, yabancı mahkemelerde alınan kararların Türkiye’de geçerli ve icra edilebilir olmasını sağlar. Yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de uygulanabilmesi için tanıma ve tenfiz işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir. Genel olarak, bu kararlar mahkemeler tarafından verilirken, boşanma davaları için 2017’den itibaren idari makamlar da yetkili kılınmıştır.

TANIMA KARARI NEDİR?

Tanıma kararı, yabancı bir mahkeme tarafından verilen hükmün, kesin hüküm veya kesin delil niteliğinin Türkiye’de kabul edilmesi anlamına gelir. Bu süreçte, yabancı mahkeme kararının kesin hüküm kuvveti icra kabiliyetinden bağımsız olarak dikkate alınır.

TENFİZ KARARI NEDİR?

Tenfiz kararı ise, yabancı bir mahkeme tarafından verilen hükmün Türkiye’de icra edilebilir hale getirilmesi için gerekli olan prosedürü ifade eder. Bu işlem, yabancı mahkeme kararının Türkiye’de cebren icra edilebilmesi için gereklidir.

Örneğin Yabancı bir mahkeme kararında Türk şirket aleyhine hükmedilen tazminat veya alacak tutarının tahsil edilebilmesi için bu mahkeme kararının tanınması yetmez tenfiz yani icra edilebilirlik açısından Tenfiz Kararı verilmesi gerekir. Veyahut ta boşanma kararında çocukların velayetinin verilmesi ve/veya nafakaya hükmedilmiş ise bunun Tenfiz edilmesi gerekir.

TANIMA VE TENFİZ ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

Mahkeme kararları, “kesin hüküm kuvveti” ve “icra edilebilirlik” olarak iki temel sonuca sahiptir. “İnşai kararlar” ve “tespit kararları” kesin hüküm kuvvetine sahiptir ancak icra edilebilirlikleri yoktur. Bu tür kararların Türkiye’de tanınması yeterlidir. Ancak, bir şeyin yapılması veya yapılmaması ya da verilmesi gereken kararlar olan “eda kararları” hem kesin hüküm kuvveti hem de icra kabiliyetine sahiptir. Bu tür kararların Türkiye’de cebri icra edilebilmesi için tenfiz edilmeleri gerekmektedir.

TANIMA VE TENFİZİN İLİŞKİSİ NEDİR?

Yabancı bir mahkeme kararının tenfizi, tanıma kararını da kapsar. Yani, bir yabancı mahkeme kararının Türkiye’de icra edilebilmesi için öncelikle kesin hüküm kuvveti kazanması gerekmektedir. Tenfiz kararı verildiğinde, tanıma kararı da bu kapsamda yer alır. Dolayısıyla, ayrı bir tanıma kararı alınmasına gerek yoktur.

TENFİZ ŞARTLARI NELERDİR?

Yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, MÖHUK kapsamında belirli şartlara bağlanmıştır. Üç aşamalı bir değerlendirme süreci mevcuttur:

1-Ön Koşullar: MÖHUK m. 50’de öngörülen ön şartlar incelenir.

2-Esas Şartlar: MÖHUK m. 54’te belirtilen esas şartlar kontrol edilir.

3-Tanıma ve Tenfiz Engelleri: MÖHUK m. 55 (2) ile belirlenen engeller değerlendirilir.

Bu şartları karşılayan yabancı mahkeme kararları, Türk mahkemeleri tarafından tanınmalı veya tenfiz edilmelidir. Aksi durumda, tanıma ve tenfiz talebi reddedilir. Reddedilen kararlar, Türk mahkemelerinde “takdiri delil” olarak kullanılabilir.

TANIMA VE TENFİZİN ÖN KOŞULLARI NELERDİR?

Yabancı Bir Mahkeme Kararının Bulunması

Tanıma veya tenfizi istenen kararın yabancı bir mahkeme tarafından verilmiş olması gerekmektedir. Kararın mahkeme tarafından verilmiş olup olmadığı, kararın verildiği ülkenin hukukuna göre belirlenir.

Mahkeme Kararı Niteliği

Yabancı idari makamlar tarafından verilen kararlar, milletlerarası anlaşmalar veya özel kanun hükümleri tarafından izin verildiği takdirde tanıma ve tenfiz davasına konu olabilir. Ancak, yabancı hakem kararları veya uluslararası mahkemeler tarafından verilen kararlar tanınamaz ve tenfiz edilemez. Ayrıca, ara kararlar, geçici kararlar, sulh kararları ve iflas kararları gibi mahkemeler tarafından verilmiş ilam niteliği taşımayan kararların tanınması ve tenfizi mümkün değildir.

Bu şekilde, yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de tanınması ve icra edilmesi süreci, belirli yasal şartlara ve prosedürlere tabidir. Tanıma ve tenfiz davaları, Türk hukuk sisteminin uluslararası hukukla uyum içinde çalışmasını sağlayan önemli araçlardır.

Yabancı Mahkeme Kararlarının Hukuk Davalarına İlişkin Olması

Bu koşul, kararın verilmiş olduğu mahkemenin türüne veya kararın adlandırılmasına değil, kararın içeriğine bakılarak belirlenir. Bu belirlemenin vasıflandırma yoluyla yapılması gerekmektedir.

Tanıma ve tenfiz davasına konu olacak kararın özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan bir uyuşmazlık hakkında verilmiş olması gerekir. Bu nedenle, saf idari kararlar, kartel ve patent hukukuna ilişkin kararlar, sosyal sigorta kararları ve iflas kararları gibi hükümler tenfize elverişli değildir.

Kararın Kesinleşmiş Olması

Yabancı bir mahkeme kararının tanınması ve tenfizi için gerekli niteliklerden biri, kararın kesinleşmiş olmasıdır. Bu nedenle, geçici nitelikteki ihtiyati tedbir ve haciz kararlarının tanınması ve tenfizi mümkün değildir.

Kararın şekli ve maddi anlamda kesinleşip kesinleşmediği, kararın verildiği ülke hukukuna göre belirlenir. Bu hususu kanıtlamak için davacı tarafından kesinleşme şerhi veya belgesinin dava dilekçesine eklenmesi istenir.

TANIMA VE TENFİZ DAVASININ ESAS KOŞULLARI NELERDİR?

Kararın Verildiği Ülke ile Türkiye Arasında Karşılıklılık (Mütekabiliyet) Bulunmalıdır

Türkiye ile kararın verildiği devlet arasında akdi, fiili veya hukuki bir karşılıklılık bulunması gerekmektedir. Bu karşılıklılık hallerinden birinin varlığı yeterlidir.

Karar, Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisine Giren Bir Konuda Verilmiş Olmamalıdır ve Yabancı Mahkeme Aşırı Yetki Kullanmış Olmamalıdır

• • Tanıma veya tenfiz talebine konu olan kararın ilişkin olduğu uyuşmazlık konusunda Türk mahkemelerinin münhasır yetkisi bulunmamalıdır.
  • Yabancı mahkeme, kendisini “aşırı yetki” oluşturacak şekilde yetkili görmemelidir. Aşırı yetki, milletlerarası yetki kurallarının ve bu kuralların belirlenmesinde kullanılan bağlantı noktalarının zayıf, geçici, suni ve subjektif esaslara dayanması halinde ortaya çıkar.

Karar, Türk Kamu Düzenine Aykırı Olmamalıdır

Yabancı mahkeme kararının tanınması ve tenfizi için Türk kamu düzenine aykırı olmaması gerekmektedir. Kamu düzenine aykırılık, esas itibariyle hâkimin takdirine bırakılmıştır, ancak hâkim bu yetkiyi kullanırken milletlerarası özel hukukun genel ilkelerini dikkate almalıdır.

Karar, Davalının Savunma Haklarına Riayet Edilerek Verilmiş Olmalıdır

Savunma haklarına riayet edilip edilmediği, esas davanın görüldüğü ülke hukukuna göre belirlenir. Bu hakların kullanılmasını ortadan kaldırıcı, zorlaştırıcı veya kısıtlayıcı nitelikte düzenlemeler bu şartın eksikliğine yol açar. Savunma haklarına riayet edilip edilmediği şu üç husus incelenerek tespit edilir:

1. • Davalının usulüne uygun şekilde davaya çağırılması.
   • Davada temsil edilmiş olması.
   • Gıyapta hüküm kurulması bakımından aranan şartların varlığı.

TANIMA VE TENFİZE ENGEL DİĞER SEBEPLER

• Yabancı Mahkeme Kararının Kısmen veya Tamamen Yerine Getirilmiş Olması: Yabancı bir mahkeme kararına konu olan alacağın ifa edilmiş olması, bu alacağı hüküm altına alan yabancı kararın tanınmasına ve tenfiz edilmesine engel olur.
• Yabancı Kararın Yerine Getirilmesine Engel Bir Sebebin Ortaya Çıkmış Olması: Yerine getirilmesine engel sebepler, borçludan kaynaklanan fiili sebepler değil hukuki nitelik taşıyan sebepler olmalıdır. Örneğin, borçlunun ifa güçlüğü bu nitelikte değilken borçlunun ibrası yabancı kararın yerine getirilmesine engel bir sebep olarak değerlendirilir.

TANIMA VE TENFİZ NASIL YAPILIR?

Yabancı mahkeme kararlarının tanınması üç şekilde sağlanabilir:

1-Tenfiz Davası: Yabancı mahkeme kararlarının tenfizi usulüne uygun şekilde açılacak bir dava ile istenebilir. Dava dilekçesi tevzi bürosu veya ön büroya teslim edilir. Harç ve gider avansı tahsil edildikten sonra tevzi işlemi tamamlanır.

2-Karşı Dava: Yabancı mahkeme kararlarının tenfizi usulüne uygun şekilde açılacak olan karşı davada istenebilir. Karşı dava, asıl davada sunulan cevap dilekçesiyle açılır.

3-Boşanma Kararının Nüfus Kütüğüne Tescili: Yabancı mahkeme tarafından verilen boşanma kararlarının tanıma davası açılmaksızın nüfus kütüğüne tescil edilmesi mümkündür.

TANIMA VE TENFİZ İÇİN GEREKLİ BELGELER

Tanıma ve tenfiz davası için gerekli belgeler MÖHUK m. 53’te belirtilmiştir:

• Yabancı mahkeme ilamının onanmış aslı veya onanmış örneği.
• İlamın kesinleştiğini gösteren yazı veya belge
• Yabancı mahkemenin vermiş olduğu kararın Türkçe’ ye yeminli tercüman tarafından tercüme edilmesi ve bu tercümenin Noter veya Konsolosluktan onaylatılması

TANIMA VE TENFİZ KARARININ ETKİSİ

Yabancı mahkeme ilamı tanınmamışsa hukuken geçerli bir hükmün sonuçlarını doğurmaz. Tanıma, yabancı mahkeme ilamının başka bir ülkede kesin hüküm veya kesin delil olarak kabul edilmesini sağlar. Tanıma kararı, yalnızca davanın tarafları bakımından etki gösterir.

HANGİ KARARLAR TANIMA VE TENFİZ KONUSU YAPILIR?

• Tespit ve Yenilik Doğuran Kararlar: Tanınabilir, ancak tenfiz edilemezler. Örneğin, boşanma kararları tanıma konusu yapılabilir.
• Eda Kararları: Tanıma ve tenfiz konusu yapılabilir. Eda kararları, tespit hükmü içermekte olduğundan tanınmaları da mümkündür, ancak icra edilmeleri için tenfiz edilmeleri gerekir.

TANIMA VE TENFİZ DAVALARI HANGİ USULE TABİDİR?

Tanıma ve tenfiz davaları basit yargılama usulüne tabidir. Yabancı ilamların kesin hüküm veya kesin delil etkisinden yararlanılmak istenildiğinde Türk mahkemelerinde açılmış herhangi bir davada tanıma talebinde bulunulabilir.

TANIMA TENFİZ DAVASI NE KADAR SÜRER?

Tanıma ve tenfiz davalarında tebligat süreci, özellikle yurt dışına tebligat yapılması gerektiğinde uzayabilir. Bu süreç 4 aya kadar uzayabilmektedir ve davanın sonuçlanması 6-7 ay sürebilir. Taraflar avukat aracılığıyla temsil edildiğinde, tebligatların avukatlara yapılmasıyla dava 1 hafta içinde sonuçlanabilir.

TANIMA TENFİZ DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME NERESİDİR?

Tanıma ve tenfiz davalarında görevli ve yetkili mahkeme, Türk Hukukunda Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHÜK) ilgili maddeleri tarafından belirlenmiştir.

MÖHUK’e göre, tanıma ve tenfiz davaları genellikle asliye mahkemelerinde görülür. Ancak, tanınması veya tenfizi talep edilen karar aile hukukuna ilişkin ise, görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Bu durum, 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. maddesiyle belirtilmiştir.

Tanıma ve tenfiz davası açılacak mahkemenin yetkisi ise şu şekilde belirlenir:

• Tanınması veya tenfizi talep edilen kişinin Türkiye’deki yerleşim yeri varsa, bu kişinin yerleşim yerinin bulunduğu asliye mahkemesi yetkilidir.
• Tanınması veya tenfizi talep edilen kişinin Türkiye’de yerleşim yeri yoksa ancak Türkiye’de ikamet ediyorsa, bu durumda Türkiye’deki ikametgahının bulunduğu asliye mahkemesi yetkilidir.
• Tanınması veya tenfizi talep edilen kişinin hem Türkiye’de yerleşim yeri hem de ikametgahı yoksa, Ankara, İstanbul veya İzmir’deki asliye mahkemelerinden birine başvurulabilir.

Bu bilgiler ışığında, tanıma ve tenfiz davası açmak isteyen kişilerin hangi mahkemeye başvuracaklarını ve hangi mahkemenin yetkili olduğunu belirlemeleri gerekmektedir.

Özetle:

Tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme kural olarak asliye hukuk mahkemesidir. Boşanma ve aile hukukuna ilişkin davalarda ise aile mahkemesi görevlidir. Yetkili mahkeme, davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Davalının Türkiye’de yerleşim yeri bulunmuyorsa, Ankara, İstanbul ve İzmir mahkemeleri yetkilidir.

TANIMA TENFİZ DAVASI DURUŞMASINDA KİŞİNİN BULUNMASI GEREKİYOR MU?

Taraflar kendilerini vekil aracılığıyla temsil ettikleri sürece duruşmaya bizzat katılmak zorunda değildir. Vekiller duruşmaya katılır ve tarafların bizzat duruşmada bulunma zorunluluğu yoktur.

SÜRECİN AVUKATLA TAKİP EDİLMESİNİN ÖNEMİ

Tanıma ve tenfiz süreci, uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle, bu sürecin doğru şekilde yönetilmesi için uzman bir avukattan yardım almak önemlidir. Uzman bir avukat, süreci eksiksiz ve etkili bir şekilde yürütebilir. Bu sayede, kişinin hakları korunur ve süreç hızlı bir şekilde tamamlanır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Tanıma Davası Nedir?

Yabancı bir mahkeme tarafından verilen hükmün, Türkiye’de kabul edilmesi anlamına gelir.

Tenfiz Davası Nedir?

Yabancı bir mahkeme tarafından verilen hükmün Türkiye’de icra edilebilir hale getirilmesi için gerekli olan prosedürü ifade eder.

Tanıma ve Tenfiz Davaları Arasındaki Fark Nedir?

Tanıma kararları “İnşai kararlar” ve “tespit kararları” kesin hüküm kuvvetine sahiptir ancak icra edilebilirlikleri yoktur. Ancak, bir şeyin yapılması veya yapılmaması ya da verilmesi gereken kararların icra edilebilmesi için Türkiye’de tenfiz edilmeleri gerekmektedir.

Tanıma ve Tenfiz Davası Şartları Nelerdir?

Kararın verildiği ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) bulunmalıdır, Mahkeme kararı, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine giren bir konuda verilmiş olmamalıdır, Mahkeme kararı, Türk kamu düzenine aykırı olmamalıdır, Yargılamada davalının savunma haklarına riayet edilerek verilmiş olmalıdır

Tanıma ve Tenfiz Davası İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Yabancı mahkeme ilamının onanmış aslı veya onanmış örneği, İlamın kesinleştiğini gösteren yazı veya belge ve Yabancı mahkemenin vermiş olduğu kararın Türkçe’ ye yeminli tercüman tarafından tercüme edilmesi ve bu tercümenin Noter veya Konsolosluktan onaylatılması

Tanıma ve Tenfiz Davası İçin Görevli Mahkeme Hangi Mahkemedir?

Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.

Tanıma ve Tenfiz Davası Ne Kadar Sürer?

İş yoğunluğuna göre değişebilmekle beraber yaklaşık 6 ay sürer.

Saygılarımızla;
Avukat Muhammed Fırat SELÇUK

Avukat Yusuf GÖKTEPE

Selcuk Law Firm & Hukuk- Danışmanlık

Not: Makalemizde yapılan izahlar, ilgili kanunlar çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alarak hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için tıklayınız.